امام (علیه‌السلام) در این گفتار حکیمانه خود به این نکته اشاره می‌کند که خداوند اسباب هدایت را آماده کرده است؛ اگر از آن بهره نگیرید، کوتاهی از شماست. می‌فرماید: «حقیقت به شما نشان داده شده است اگر چشم بینا داشته باشید و وسایل هدایت در اختیار شماست اگر هدایت‌پذیر باشید و صدای حق در گوش شماست اگر گوش شنوا داشته باشید»؛ (قَدْ بُصِّرْتُمْ إِنْ أَبْصَرْتُمْ، وَقَدْ هُدِيتُمْ إِنِ اهْتَدَيْتُمْ، وَأُسْمِعْتُمْ إِنِ اسْتَمَعْتُمْ).

هدف امام (علیه‌السلام) از گفتن این سخن، بیان این مطلب است که خداوند تمام وسایل هدایت و نجات و سعادت را در اختیار شما گذاشته است. آیات قدرتش را در پهنه آفرینش به شما نشان داده و درس‌های عبرتش را درباره اقوام پیشین در برابر شما قرار داده است. چشم باز کنید و آثار او را در عالم و سرنوشت اقوام گذشته با چشم خود ببینید.

از سوی دیگر، پیامبرانش به‌خصوص رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را با کتب آسمانی فرستاده و پیام حق در گوش شما خوانده شده است؛ پیامى که هم مشتمل بر معارف و عقاید است و هم راه و رسم عبودیت و طریق تهذیب اخلاق و همچنین راه بهتر زیستن و سعادتمند شدن. همه این پیام‌ها در گوش شما خوانده شده است. سعی کنید آن‌ها را بشنوید و در سایه آن دیدنی‌ها و این شنیدنی‌ها راه هدایت را در برابر شما گشوده است. اگر تصمیم بر هدایت یافتن دارید، شتاب کنید و در این راه گام بگذارید و به سوی سرمنزل مقصود حرکت کنید.

امام (علیه‌السلام) می‌فرماید: خداوند با همه شما اتمام حجت کرده است. اگر راه خطا رفتید و گرفتار مجازات الهی در دنیا و آخرت شدید، بدانید که بر اثر کوتاهی خودتان بوده است. ریشه‌های این گفتار حکیمانه در قرآن مجید است. در آیه ۱۰۴ سوره انعام می‌خوانیم: (قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَّبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِیَ فَعَلَيْهَا)؛ «دلایل بصیرت‌آفرین از طرف پروردگارتان برای شما آمده است؛ کسی که (به وسیله آن) بصیرت و آگاهی یافت، به سود خود اوست؛ و کسی که از دیدن آن چشم پوشید، به زیان خودش می‌باشد».

در آیه ۲۰۴ سوره اعراف می‌خوانیم: (وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ)؛ «هنگامی که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید؛ شاید مشمول رحمت (خدا) شوید».

در قرآن مجید بارها درباره دوزخیان و کفار سخن به میان آمده و آن‌ها را افرادی می‌شمارد که گوش دارند ولی نمی‌شنوند و چشم دارند ولی نمی‌بینند: (وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِيرآ مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ)؛ «به یقین گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آن‌ها دل‌ها (=عقل‌ها)یی دارند که با آن (اندیشه نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛ و چشمانی که با آن نمی‌بینند؛ و گوش‌هایی که با آن نمی‌شنوند؛ آنان همچون چهارپایان‌اند؛ بلکه گمراه‌تر! اینان همان غافلان‌اند (چون امکان هدایت دارند ولی بهره نمی‌گیرند)».

در آیه ۱۰ سوره ملک از قول دوزخیان چنین نقل شده است: (وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِى أَصْحَابِ السَّعِيرِ)؛ «و می‌گویند: اگر ما گوش شنوا داشتیم یا تعقل می‌کردیم، در میان دوزخیان نبودیم».

از آیات قرآنی و کلام حکیمانه مورد بحث و روایات فراوان اسلامی استفاده می‌شود که آنچه برای هدایت انسان‌ها لازم بوده از سوی خداوند فراهم شده است. مشکل از ناحیه انسان‌هایی است که فاقد گوش شنوا و چشم بینا هستند.

در حدیثی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌خوانیم: «لَيْسَ الاْعْمى مَنْ يَعْمى بَصَرُهُ إنَّمَا الاْعْمى مَنْ تَعْمى بَصيرَتُهُ»؛ نابینا کسی نیست که چشم خود را از دست داده باشد، نابینا کسی است که بصیرت ندارد.

در خطبه ۸۸ نهج‌البلاغه نیز آمده بود: «مَا کُلُّ ذِي قَلْبٍ بِلَبِيبٍ وَلا کُلُّ ذِي سَمْعٍ بِسَمِيعٍ وَلا کُلُّ نَاظِرٍ بِبَصِير»؛ نه هرکس که دل دارد خردمند است و نه هرکس که گوش دارد شنواست و نه هرکس که چشم دارد بیناست.
در دعاها نیز مکرر از خدا چشم بینا و گوش شنوا و قلب دانا می‌خواهیم؛ از جمله در دعایی ذیل زیارت آل یاسین ده چیز از خداوند تقاضا می‌کنیم، از جمله اینکه چشم مرا از نور بینش و گوش مرا از نور حکمت پر کن: «وَأَنْ تَمْلاَ… وَبَصَرِي نُورَ الضِّيَاءِ وَسَمْعِي نُورَ الْحِکْمَة».

انتهای خبر/