سفره افطار ما ایرانیان سالهاست با صدای ربنا و اذان مؤذن‌زاده اردبیلی عجیبن شده و حتی هم وطنان خارج از کشور با این حس و حال روزه خود را باز می‌کنند.

سفره‌های افطاری نسل پیرو جوان را پیوند می‌دهد و همه اعضای خانواده هر کجا باشند خود را موقع افطار به خانه می‌رسانند، وقتی صدای ربنا پخش می‌شود، جنب و جوش خاصی برای چیدن سفره افطار، حس و حال خاصی را منتقل می‌کند، غروب‌های رمضان هنوز هم از طلوعش باشکوه‌ترند. به مهمانی خدا دعوتیم و این ماه حال و هوای خاصی حاکم است.

ماه مبارک رمضان، از قرن‌ها در پوست و جان فرهنگ مردم ایران نقش بسته و جایگاه ممتازی برخوردار بوده و همواره آداب و رسوم خاصی را به خود اختصاص داده که از قداست ویژه‌ای برخوردار است.

مازندران نخستین خاستگاه تشیع در ایران است به همین دلیل بیشتر شعائر اسلامی در این خطه مورد توجه خاصی دارد، رسم‌ها ریشه در فرهنگ دیرینه این منطقه دارد که اطعام‌دهی و دستگیری از نیازمندان در این ماه پررنگ‌تر از گذشته است، برپایی آئین‌هایی نظیر گلریزان و یاری دادن به نیازمندان و خانواده‌های نیازمند، افطاری دادن همه و همه از سنت‌های است که باوجود توسعه شهرنشینی هنوز به دست فراموشی سپرده نشده است.

اما برخی از آئین‌ها با وجود قدمت خود از قداست ویژه‌ای برخوردارند، اما در گردو غبار دنیای ماشینی کم رنگ شدند؛ همچون سحرخوانی که در سحرهای ماه مبارک رمضان، سحری‌خوانان با حرکت در کوچه پس کوچه‌های روستا مردم را دو ساعت قبل از اذان صبح، با گرفتن چراغ و نواختن بر طبل و نوای «سحر برخیز سحر برخیز که صبح صادق آمد»، از رسیدن سحر خبر می‌دهند.

برخی نیز به نیت پسرخواهی سنت سحری‌خوانی را اجرا می‌کردند، فردی که پسر می‌خواست، وقت سحر با آویختن حلبی بر گردن و نواختن بر آن اهالی محله را برای سحر بیدار می‌کرد.

حتی موسیقی ماه رمضان در مازندران متفاوت است؛ در برخی مناطق با سرنا یا دهل ورود به رمضان اطلاع داده می‌شد و در برخی مناطق نیز با چاوش‌خوانی آمدن ماه رمضان را اعلام می‌کردند.

یکی از آئین‌های قدیمی مردم مومن این خطه به استقبال این ماه مبارک رفتن است که برخی از مومنان استان سه روز آخر ماه شعبان را و برخی دیگر آخرین روز ماه شعبان را روزه می‌گیرند.

مراسم وداع با ماه مبارک رمضان در مازندران از شب ۲۷ ماه مبارک برگزار می‌شود که مداحان و مبلغان دینی ندای الوداع با رمضان و با خواندن سروده‌های محلی با ماه رمضان وداع می‌کنند.

مردم مومن و ولايتمدار با قرائت دعای وداع ماه مبارك رمضان كه در مفاتيح الجنان آمده است با ماه خوبی‌ها، مغفرت و ماه بازگشت به خداوند وداع می‌کنند.

ندر ختم انعام هم از آئین‌های این ماه است که افرادی حاجتی داشته باشد برای برآورده شدن آن نظر ختم انعام می‌گیرند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند.

قبل از فرارسیدن این ماه برای زدودن آلودگی از چهره خانه و همچنین مساجد و تکایا به نظافت و خانه تکانی می‌پردازند و به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.

کبریا مقدس کارشناس مردم‌نگاری درخصوص آداب و رسوم مردم مازندران در ماه مبارک رمضان در گفتگو با خبرنگار بلاغ با اشاره به جایگاه مردم مازندران و اعتقاد دیرینه آن‌ها، گفت: دین اسلام در مازندران جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، مردم دیار علویان به خصوص بانوان در این ماه با برپایی آئین‌های سنتی و مذهبی چون غبارروبی تکایا و مساجد و شست‌وشوی و تمیزی فرش‌ها و پنجره‌های اماکن مذهبی محله‌، روستا و مناطق شهریشان قبل از آمدن این ماه ضیافت اله به استقبال آن می‌رفتند.

وی با بیان اینکه بزرگان محله در اولین روز از شروع ماه رمضان روحانی را به روستایشان دعوت و به مدت یک ماه در منزل بزرگ محل ساکن می‌کردند، عنوان کرد: در گذشته بر این رسم بود که این روحانی نوبت به نوبت و طی دعوت اهالی روستا افطاری و سحر در آن منزل قرار می‌گرفت تا فشار اقتصادی به آن بزرگ محل نیاورد و در این دعوتی حتی چند نفر از بزرگان و بستگان نزدیک نیز دعوت به عمل می‌شد.

مقدس از دیگر آداب و رسوم علوی‌تباران در ماه مبارک رمضان را به سحرخوانی اشاره کرد و افزود: این رسم که قدمت دیرینه‌ای دارد در گذشته در بسیاری از روستاها و مناطق کوهستانی به اجرا درمی‌آمد اما امروزه با وجود زندگی ماشینی و عصر پیشرفته تکنولوژی فقط در کمتر مناطقی این آیین به اجرا درمی‌آید.

این کارشناس مردم‌شناسی تصریح کرد: براساس تحقیقات کارشناسان میراث‌فرهنگی رسم دیرینه سحرخوانی توسط پیرمردی با داشتن فانوس یا چراغ موشی چراغ گردسوز بر یک دست و حلبی با ریسمانی به دور گردن و چوبی در دست دیگر بوده که این فرد دو ساعت مانده به صبح سحر با کوبیدن چوب بر حلب خفتگان در خواب روستاییان را بیدار می‌کرد.

وی ادامه داد: با عبور سحرخوان از منزلی اگر همسایه‌ای ببیند که همسایه‌اش چراغ خانه‌اش روشن نشده و با صدای سحرخوان بیدار نشده خود دوباره به سمت خانه همسایه عازم شده و درب منزلش را آنقدر می‌کوبد تا بیدار شود.

مقدس با تأکید قدمت و قداست تشیع در مازندران، خاطرنشان کرد: بررسی کارشناسان میراث‌فرهنگی مازندران این آیین دیرینه با وجود زندگی ماشینی و هیاهوی تکنولوژی همچنان در مناطق کوهستانی این استان و در روستاهای دوردست شهرستان سوادکوه انجام می‌شود.

گردآورنده حوزه مردم‌نگاری شهرستان محمودآباد مازندران در کتاب مردم‌نگاری میراث‌فرهنگی با بیان اینکه «همسه کاسه» یکی از برکات ماه مبارک رمضان بود که بین زنان مازندرانی حائز اهمیت داشت، گفت: این رسم به شکلی بود که خانه‌ای هر نوع غذای افطاری داشت اعم از آش ترش، فرنی، حلوا، شیر برنج یک ظرف برای همسایه و فامیل تو کوچه یا دو تا کوچه آن طرف تر کنار می‌گذاشت و نیم ساعت مانده به اذان مغرب برای آن‌ها می‌برد و جالب‌تر آن‌که دست خالی با آن ظرف برنمی‌گشت و معتقد بودند که ماه رمضان ماهی پرخطر و برکت است و سفره‌ها خواه ناخواه از طرف خدا پر می‌شود.

مقدس تصریح کرد: امروزه از رسم کهنی که رو به فراموشی و خیلی کمرنگ شده هدیه «روزه سری» است که توجه به نوجوانان و کودکانی بوده و این رسم هدیه دادن از طرف بزرگترها به این کودکان به خاطر اولین بار روزه‌داری شون بوده است.

انتهای خبر/